5 Maddede Batı’nın Yüzünü Döndüğü Srebrenitsa Katliamı

11-07-2018

Editör

İkinci Dünya Savaşı ardından Balkanlarda yeni bir otorite olarak kendini gösteren Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, ilk başkanı Josip Biroz Tito’nun 1980 yılındaki vefatı üzerine gerilemeye başladı. Siyasi istikrasızlığın ve ekonomik sıkıntıların baş göstermesiyle birlikte ülke içerisinde özellikle Sırplar ile Hırvatlarca yükselen milliyetçilik olgusu Yugoslavya’nın parçalanmasına ve ciddi çatışmaların doğmasına neden oldu. Müslüman nüfusun hakim olduğu Bosna bölgesinin referandumla aldığı karar üzerine bağımsız bir devlet kurma düşüncesi, Hırvatlar ve Sırplar tarafından olumlu karşılanmadı ve gizli anlaşmaların yapılmasının ardından Bosna Savaşı patlak verdi. Kanlı savaş 1992-1995 yılları arasında devam etti. Faşist güruhun sınır tanımadan giriştiği vahşet sonucu yüzbinlerce Müslüman Boşnak hayatını kaybetti, bu sayıdan çok daha fazlası Boşnak ise yerinden yurdundan oldu. Sırpların insanlıktan asıl çıktığı olay ise Birleşmiş Milletler’in sözde koruması altında bulunan Srebrenitsa’da 11 Temmuz 1995 tarihinde gerçekleşti. Kadın, çocuk, yaşlı ayırt etmeden etnik temizlik amacıyla girişilen bu vahşetin ardından savaş Dayton Antlaşmasıyla son buldu.

1. Savaş öncesi Yugoslavya’da son durum

II. Dünya Savaşı sonrası dağılan Yugoslavya Krallığı yerine kurulan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, güçlü sosyalist başkanı General Tito ile birlikte iç siyasette güçlü bir otorite oluşturdu. Bu devlet, Bosna’nın da içerisinde bulunduğu altı cumhuriyetten oluşuyordu. Soğuş Savaş döneminde sosyalist olmasına rağmen iki kutuplu düzenin sosyalist bloğunu oluşturan Sovyet Rusya’dan bağımsız ve tarafsız bir politika izleyen Tito Bağlantısızlar Hareketi’nin kurucu üyelerindendi. Ancak 1945 yılında temelleri atılan bu devletin ilk başkanı Tito ile güçlenmesi, yine General Tito’nun 1980 yılında ölmesiyle son buldu. Bu ölüm bir türlü durmak bilmeyen iç siyaseti kaynar kazana çevirdi.

2. Savaş nasıl çıktı?

Devlet Başkanı Josip Broz Tito’nun ölümü ardından bozulmaya başlayan idari yapı gün geçtikçe etkilerini daha fazla hissettirmeye başladı. Siyasi yapıyla birlikte bozulmaya başlayan ekonomik düzen Bosna-Hersek’in de içerisinde bulunduğu altı cumhuriyet yapısında ciddi hareketlenmelere neden oldu. Özellikle başta Sırplar ve Hırvatlar’da olmak üzere milliyetçi düşüncenin yeniden yükselişe geçmesiyle, 1991 yılında o zamanki Avrupa Topluluğu’nun da engelleyemediği bir sürecin hızla yaşanması sonucu Yugoslavya parçalanmaya başladı. 1992 yılında ise parçalanmanın en sert ayağı olan Bosna Savaşı patlak verdi. Dünya siyasetinin önemli bir kutbu olan Sovyetlerin yıkılması ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından Batı’nın Yugoslavya’yı yıkmaya daha da yoğunlaşmasının bu kanlı savaşın başlamasında etkili olduğunu belirtmek gerekir.

3. Bosna Savaşı’nın seyri

Haziran 1991 yılında ilk olarak Slovenya’nın ardından ise Hırvatistan’ın bağımsızlıklarını ilan etmeleri üzerine, bağımsızlık ilanları peşi sıra gelmeye başladı. Aynı süreç Bosna için de geçerliydi ve Aliya İzzetbegoviç önderliğindeki Bosnalıların yaptığı bağımsızlık referandumundan yüzde 99.4 gibi yüksek bir oranda bağımsızlık iradesi ortaya konuldu. Ancak bu bağımsızlığa başından beri karşı olan Sırplar ile Hırvatlar aralarında yaptıkları gizli antlaşmalar neticesinde Müslümanlara bağımsız Bosna Hersek Devleti’ni kurdurmama planları yaparak mevcut toprakları aralarında paylaşmışlardı. Takvimler 6 Nisan 1992 yılını gösterdiğinde ise kanlı Bosna Savaşı tüm şiddetiyle başladı. Bu savaş girişimine hazırlıksız yakalanan Bosnalı Müslümanlar faşist Sırp ve Hırvat birlikleri tarafından hunharca katledilirken Birleşmiş Milletler ve Avrupa adeta katliamı görmezden geldi. 1994 yılında yapılan Washington Antlaşması ise Hırvatlar ile yapılan savaş son bulurken, Sırplarla girişilen mücadele devam ediyordu. Batı kamuoyunun ve uluslararası birliklerin sessizliğinden güç alan Sırplar katliamın şiddetini daha da arttırırken amaçları oldukça netti; saldırılan yerleri almak, yakmak ve etnik temizliğe uğratmak!

4. Boşnaklara uygulanan katliam: Srebrenitsa

Savaş, Sırpların yıkımı ve Bosnalıların direnişi seyrinde devam ederken, sivil insanların daha fazla zarar görmemesi adına Srebrenitsa’da Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge oluşturuldu. Her ne kadar güvenli bölge olarak adlandırılsa da açlık ve sefalet bu bölgede hat safhadaydı. Ancak takvimler 11 Temmuz 1995 yılını gösterdiğinde bu alanın sadece adının güvenli bölge olduğu anlaşıldı. İnsan kasabı Sırp komutan Ratko Mladic önderliğindeki Sırp ordusu BM kontrolündeki Srebrenitsa’ya saldırdı. BM Koruma Gücü’nün Hollandalı askerleri adeta Sırpların önünden çekilip görevlerini yerine getirmeyerek bu vahşete ortak oldular. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da görülen en büyük vahşete tanık olan Bosnalı Müslümanlar hunharca katledildi. Sırplar bebek, çocuk ve kadınlar dâhil olmak üzere 8.000-12.000 Boşnakı katlederek toplu mezarlara atmış, 30.000 civarında Müslümanı silah zoruyla evlerinden kovmuş, Türk-Boşnak-İslam eserlerini tahrip etmiş ve her çeşit vahşeti sergilemişlerdi. Bosnalı Müslümanlara karşı girişilen bu katliama Sırp komutan Ratko Mladiç’in emrinde gönüllü Ruslar ve Yunanlılar da katıldı. Yunan bayrağının göndere çekilmesine dair Ratko Mladiç’in; “yanımızda yer alan kahraman Yunanlıların onurlandırılması için Yunan bayrağını göndere çekiniz” tarzında verdiği sözlü talimatının video kayıtları ise 2004 yılında Hollanda tarafından yayınlandı.

5. Dayton Antlaşması ve savaşın sonu

Üç yıl civarı devam eden kanlı savaş boyunca bütün eksikliklere rağmen onurlu bir direniş sergileyen Aliye İzzetbegoviç önderliğindeki Bosnalılar, uğradıkları her türlü katliam ve zulme rağmen yılmadan ayakta kalmayı başardılar. Netice itibariyle de ABD önderliğinde bir barış antlaşması hazırlandı. 21 Kasım 1995 tarihinde ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton kentinde taslağı hazırlanan ana metin ve 11 ekten oluşan antlaşma, 14 Aralık 1995 tarihinde Paris’te Bosna-Hersek adına Aliya İzzetbegoviç, Hırvatistan adına Franko Tudjman ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti adına Slobodan Miloseviç tarafından imzalandı. Antlaşma ile birlikte kurulan Bosna-Hersek Devleti, 10 kantondan oluşan Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olarak iki Entiteye ve Brcko adında küçük bir özerk bölgeye ayrıldı. Böylece savaş son buldu. İşin ilginç tarafı ise Sırpların yaptıkları katliamdan dolayı “savaş suçlusu” olarak yargılanması gerekirken Boşnak bölgelerinden kendilerine hak verilerek ödüllendirilmesiydi.

Kaynakça

Yasin Şafak, Bosna Savaşı ve Yugoslavya’nın Parçalanması, Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme Bölümü YL. Tezi, 2010

İlker Alp, Srebrenitsa Soykırımı, Avrasya Etütleri Dergisi, 2017

Mehmet Dalar, Dayton Barış Antlaşması ve Bosna-Hersek’in Geleceği, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.1, sayı.16, 2008

DİĞERLERİ

İzmir’de Tarihe Doyacağınız 10 Mekân

İzmir’e gitmek istiyorsanız ancak nereye gideceğinizi bilemiyorsanız derlediğimiz gezi listesi tam size göre. Birbirinden önemli tarihi yapıları, arkeolojik eserleri ve tarihi şehirleri gezerek tarihe doyabileceğiniz listemiz hizmetinde.

Türk Kültürünün Ayrılmaz Öğesi Hamamlar

Temizlenip paklanma alanı olmaktan ziyade kültürel bir değer haline dönüşen hamamlar, kişilerin sosyalleştiği, stres attığı, eğlendiği ve hatta yakın geçmişte hanım teyzelerimizin oğullarına kız beğendiği önemli kültürel alanlardandır. Köklü bir geçmişe sahip olan bu mekânlar her ne kadar farklı medeniyetler tarafından kullanılmış olsa da özellikle Osmanlı sosyal hayatındaki yeri itibariyle günümüzde bir Türk imgesi haline geldi. Filmlerimize, deyimlerimize kısaca kültürümüze işleyen yıkanıp paklanma alanı olan hamamlar, öz işlevinin çok daha ötesinde kültürel bir konuma sahiptir.

5 Maddede Türk Halk Edebiyatında Ferhat ile Şirin’in Aşk Hikayesi

Gerçekten yaşadılar mı yaşamadılar mı tartışılır ancak Ferhat ile Şirin'in aşk hikâyesi gerek İran edebiyatında gerekse de Türk edebiyatında derin izler bırakan önemli bir aşk öyküsüdür. Bu hazin aşk hikâyesinin ortaya çıkışı, gelişimi, metin haline gelişi ve özellikle Türk halk edebiyatında yer edinişi ise önemli bir araştırma konusudur. Biz de bu aşk öyküsüne dair duyulan merakı keyifli bir şekilde bir nebze dahi dindirmek için Ferhat ile Şirin’in hikâyesini siz değerli Beyaz Tarih okurları için kaleme aldık.

2. Abdülhamid Döneminde Resim ve Fotoğraf

Batılılaşma hareketinin başlangıcı olarak görülen 18. yüzyıla gelindiğinde minyatür sanatı yerini duvar resme, 18. yüzyıl sonu 19. yüzyıl başında ise tuval resme bıraktığı görülür. Bu ilk resim denemeleri askeri amaçla, asker ressamlardan oluşan bir grup tarafından ortaya koyulmuş primitif ve natüralist eğilimdedir. Resim yapmayı seven bu asker ressamlar kuşağı Kolağası Hüsnü Yusuf Bey, Osman Nuri Paşa, Ferik İbrahim Paşa, Hüseyin Zekai Paşa, Şeker Ahmed Paşa, Süleyman Seyyid Bey, Hoca Ali Rıza ve Halil Paşa gibi kişilerden oluşur. II. Abdülhamid’in sanata olan yakınlığı resim alanında önemli gelişmeler yaşanmasına neden olduğu gibi bizzat padişah tarafından birçok etkinlik ve yenilikte desteklenir. Yıldız Saray’ında idari birimlerin dışında kurulmuş olan resim galerisi, fotoğraf stüdyosu, müzik odası ve bazı müzelerin kurulmuş olması çağdaş sanatın başlaması için önemli adımları oluşturur. Zira bu dönemin sanatsal açıdan en önemli olayı ise Osmanlı başkentinde güzel sanatlar okulu olan Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'nin açılmasıdır. II. Abdülhamid 33 yıllık saltanatı sürecinde Osmanlı toplumunun bilim ve sanat alanında ilerlemesi için çalışmış, saray ressamı olarak çalıştırdığı İtalyan ressam Fausto Zonaro’ya sadece kendi portrelerini değil şehzadeleri, kızları ve saray çalışanları dahil bir koleksiyon oluşturmak adına portrelerini yaptırdı. Bunun dışında fotoğrafın gücüne inanan II. Abdülhamid olayları belgelendirip arşivlemek adına bundan faydalandı ancak kendi portresinin yapımına çekimser davrandı.

Büyük Sanatçıların Gizli Hayatları

Bütün ressamlar eziyetli, acı ve zor bir hayat yaşamadı. Ancak en meşhur sanatçıların bunalımlı bir yaşam sürdüğü ve birçoğunun mutlu sonla biten bir hayatının olmadığı bilinir. Buna en iyi örnek ise Hollandalı ressam Rembrandt’ın zirvede olan sanat hayatının birden bire yerle bir olması ve sefil bir halde ölmesidir. Kimi büyük sanatçılar suikasta kurban gitti, kimi (Van Gogh gibi) kendi uzuvlarını kesti. Kimi türlü ailevi sıkıntılar çekerken kimi sıra dışı eğilimlere sahipti. Bu yazıda belli başlı sanatçıların sıra dışı hikayelerine değineceğiz. Okullarda hocaların anlatmak istemedikleri sanatçıların hayatlarından birer parça olan bu hikayelerin es geçildiği bölümleri şimdi okuyacak ve kesinlikle sanata aynı gözle bakamayacaksınız.

7 Maddede Derinin Türk Kültüründeki Yeri ve Önemi

İnsanlık tarihinin başladığı noktadan beri hayatımızda olan deri, Türkiye’nin en köklü geçmişe sahip hammaddelerinden biridir. Türkler’de dericilik, ilk olarak Orta Asya bozkır kültüründe görülürken, 1071 yılının ardından Anadolu’ya yerleşmeleriyle birlikte bu topraklara yayılarak gelişim gösterdi. Anadolu Selçuklu döneminde Türklerin ana yurtlarından taşıdıkları kültürle Anadolu’nun yerel kültür birikimlerinin ilginç bir sentezi ortaya çıktı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ise dericilik ve deri ürünleri önemli bir kaliteye ulaştı. Ancak bu süreçte deri sadece ekonomik bir mamul olarak kalmadı. Türk kültürüne önemli ölçüde işledi. Babadan oğula geçen bir sanat kolu olan dericilik 20. yüzyıla kadar geleneksel yöntemlerle devam ederken Cumhuriyet dönemi ile fabrika üretimine geçti. Günümüzde ise önemli bir kültürel değerden çok büyük bir sanayi kol haline geldi.

KELAM

Su nasıl suya benzerse, bir milletin geleceği de geçmişine öyle benzer.

İbn Haldun