5 Maddede Batı’nın Yüzünü Döndüğü Srebrenitsa Katliamı

11-07-2018

Editör

İkinci Dünya Savaşı ardından Balkanlarda yeni bir otorite olarak kendini gösteren Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, ilk başkanı Josip Biroz Tito’nun 1980 yılındaki vefatı üzerine gerilemeye başladı. Siyasi istikrasızlığın ve ekonomik sıkıntıların baş göstermesiyle birlikte ülke içerisinde özellikle Sırplar ile Hırvatlarca yükselen milliyetçilik olgusu Yugoslavya’nın parçalanmasına ve ciddi çatışmaların doğmasına neden oldu. Müslüman nüfusun hakim olduğu Bosna bölgesinin referandumla aldığı karar üzerine bağımsız bir devlet kurma düşüncesi, Hırvatlar ve Sırplar tarafından olumlu karşılanmadı ve gizli anlaşmaların yapılmasının ardından Bosna Savaşı patlak verdi. Kanlı savaş 1992-1995 yılları arasında devam etti. Faşist güruhun sınır tanımadan giriştiği vahşet sonucu yüzbinlerce Müslüman Boşnak hayatını kaybetti, bu sayıdan çok daha fazlası Boşnak ise yerinden yurdundan oldu. Sırpların insanlıktan asıl çıktığı olay ise Birleşmiş Milletler’in sözde koruması altında bulunan Srebrenitsa’da 11 Temmuz 1995 tarihinde gerçekleşti. Kadın, çocuk, yaşlı ayırt etmeden etnik temizlik amacıyla girişilen bu vahşetin ardından savaş Dayton Antlaşmasıyla son buldu.

1. Savaş öncesi Yugoslavya’da son durum

II. Dünya Savaşı sonrası dağılan Yugoslavya Krallığı yerine kurulan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, güçlü sosyalist başkanı General Tito ile birlikte iç siyasette güçlü bir otorite oluşturdu. Bu devlet, Bosna’nın da içerisinde bulunduğu altı cumhuriyetten oluşuyordu. Soğuş Savaş döneminde sosyalist olmasına rağmen iki kutuplu düzenin sosyalist bloğunu oluşturan Sovyet Rusya’dan bağımsız ve tarafsız bir politika izleyen Tito Bağlantısızlar Hareketi’nin kurucu üyelerindendi. Ancak 1945 yılında temelleri atılan bu devletin ilk başkanı Tito ile güçlenmesi, yine General Tito’nun 1980 yılında ölmesiyle son buldu. Bu ölüm bir türlü durmak bilmeyen iç siyaseti kaynar kazana çevirdi.

2. Savaş nasıl çıktı?

Devlet Başkanı Josip Broz Tito’nun ölümü ardından bozulmaya başlayan idari yapı gün geçtikçe etkilerini daha fazla hissettirmeye başladı. Siyasi yapıyla birlikte bozulmaya başlayan ekonomik düzen Bosna-Hersek’in de içerisinde bulunduğu altı cumhuriyet yapısında ciddi hareketlenmelere neden oldu. Özellikle başta Sırplar ve Hırvatlar’da olmak üzere milliyetçi düşüncenin yeniden yükselişe geçmesiyle, 1991 yılında o zamanki Avrupa Topluluğu’nun da engelleyemediği bir sürecin hızla yaşanması sonucu Yugoslavya parçalanmaya başladı. 1992 yılında ise parçalanmanın en sert ayağı olan Bosna Savaşı patlak verdi. Dünya siyasetinin önemli bir kutbu olan Sovyetlerin yıkılması ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından Batı’nın Yugoslavya’yı yıkmaya daha da yoğunlaşmasının bu kanlı savaşın başlamasında etkili olduğunu belirtmek gerekir.

3. Bosna Savaşı’nın seyri

Haziran 1991 yılında ilk olarak Slovenya’nın ardından ise Hırvatistan’ın bağımsızlıklarını ilan etmeleri üzerine, bağımsızlık ilanları peşi sıra gelmeye başladı. Aynı süreç Bosna için de geçerliydi ve Aliya İzzetbegoviç önderliğindeki Bosnalıların yaptığı bağımsızlık referandumundan yüzde 99.4 gibi yüksek bir oranda bağımsızlık iradesi ortaya konuldu. Ancak bu bağımsızlığa başından beri karşı olan Sırplar ile Hırvatlar aralarında yaptıkları gizli antlaşmalar neticesinde Müslümanlara bağımsız Bosna Hersek Devleti’ni kurdurmama planları yaparak mevcut toprakları aralarında paylaşmışlardı. Takvimler 6 Nisan 1992 yılını gösterdiğinde ise kanlı Bosna Savaşı tüm şiddetiyle başladı. Bu savaş girişimine hazırlıksız yakalanan Bosnalı Müslümanlar faşist Sırp ve Hırvat birlikleri tarafından hunharca katledilirken Birleşmiş Milletler ve Avrupa adeta katliamı görmezden geldi. 1994 yılında yapılan Washington Antlaşması ise Hırvatlar ile yapılan savaş son bulurken, Sırplarla girişilen mücadele devam ediyordu. Batı kamuoyunun ve uluslararası birliklerin sessizliğinden güç alan Sırplar katliamın şiddetini daha da arttırırken amaçları oldukça netti; saldırılan yerleri almak, yakmak ve etnik temizliğe uğratmak!

4. Boşnaklara uygulanan katliam: Srebrenitsa

Savaş, Sırpların yıkımı ve Bosnalıların direnişi seyrinde devam ederken, sivil insanların daha fazla zarar görmemesi adına Srebrenitsa’da Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge oluşturuldu. Her ne kadar güvenli bölge olarak adlandırılsa da açlık ve sefalet bu bölgede hat safhadaydı. Ancak takvimler 11 Temmuz 1995 yılını gösterdiğinde bu alanın sadece adının güvenli bölge olduğu anlaşıldı. İnsan kasabı Sırp komutan Ratko Mladic önderliğindeki Sırp ordusu BM kontrolündeki Srebrenitsa’ya saldırdı. BM Koruma Gücü’nün Hollandalı askerleri adeta Sırpların önünden çekilip görevlerini yerine getirmeyerek bu vahşete ortak oldular. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da görülen en büyük vahşete tanık olan Bosnalı Müslümanlar hunharca katledildi. Sırplar bebek, çocuk ve kadınlar dâhil olmak üzere 8.000-12.000 Boşnakı katlederek toplu mezarlara atmış, 30.000 civarında Müslümanı silah zoruyla evlerinden kovmuş, Türk-Boşnak-İslam eserlerini tahrip etmiş ve her çeşit vahşeti sergilemişlerdi. Bosnalı Müslümanlara karşı girişilen bu katliama Sırp komutan Ratko Mladiç’in emrinde gönüllü Ruslar ve Yunanlılar da katıldı. Yunan bayrağının göndere çekilmesine dair Ratko Mladiç’in; “yanımızda yer alan kahraman Yunanlıların onurlandırılması için Yunan bayrağını göndere çekiniz” tarzında verdiği sözlü talimatının video kayıtları ise 2004 yılında Hollanda tarafından yayınlandı.

5. Dayton Antlaşması ve savaşın sonu

Üç yıl civarı devam eden kanlı savaş boyunca bütün eksikliklere rağmen onurlu bir direniş sergileyen Aliye İzzetbegoviç önderliğindeki Bosnalılar, uğradıkları her türlü katliam ve zulme rağmen yılmadan ayakta kalmayı başardılar. Netice itibariyle de ABD önderliğinde bir barış antlaşması hazırlandı. 21 Kasım 1995 tarihinde ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton kentinde taslağı hazırlanan ana metin ve 11 ekten oluşan antlaşma, 14 Aralık 1995 tarihinde Paris’te Bosna-Hersek adına Aliya İzzetbegoviç, Hırvatistan adına Franko Tudjman ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti adına Slobodan Miloseviç tarafından imzalandı. Antlaşma ile birlikte kurulan Bosna-Hersek Devleti, 10 kantondan oluşan Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olarak iki Entiteye ve Brcko adında küçük bir özerk bölgeye ayrıldı. Böylece savaş son buldu. İşin ilginç tarafı ise Sırpların yaptıkları katliamdan dolayı “savaş suçlusu” olarak yargılanması gerekirken Boşnak bölgelerinden kendilerine hak verilerek ödüllendirilmesiydi.

Kaynakça

Yasin Şafak, Bosna Savaşı ve Yugoslavya’nın Parçalanması, Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme Bölümü YL. Tezi, 2010

İlker Alp, Srebrenitsa Soykırımı, Avrasya Etütleri Dergisi, 2017

Mehmet Dalar, Dayton Barış Antlaşması ve Bosna-Hersek’in Geleceği, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.1, sayı.16, 2008

DİĞERLERİ

Dünyanın En İyi Müzeleri

Tatilciler için dünyanın en iyi 10 müzesini belirledik. İşte, tatillerinizde ziyaret edebileceğiniz en iyi müzeler ve bulundukları kentler:

Yedi Tepeli İstanbul'un Tepeleri

'Yedi Tepe İstanbul' söylemi bütün İstanbul ahalisi tarafından bilinen ve belki sayılmak istendiğinde hatıra gelmeyecek noktalarda meskûndur. Genellikle İstanbul'un tepeleri olarak kast edilenin Çamlıca, Aydos, Yakacık gibi yerler olduğu düşünülür fakat bu tepelerin sur içi İstanbul'unda bulunduğu ve önce Bizans daha sonra Osmanlı dönemlerinden beri şiirlere konu olduğu çok az insan tarafından bilinmektedir. Sur dışındaki bölgeler, örneğin; Galata, Eyüp, Üsküdar, Pera, Kadıköy gibi yerler kendi isimleriyle adlandırılmakla beraber gerçek İstanbul'dan maksat Fatih'in fethettiği ve kendi adıyla yaşayan bugünkü Fatih bölgesidir. İşte Necip Fazıl ve Nazım Hikmet gibi münevverlerimizin şiirlerine konu olan İstanbul'un Tepeleri;

Yedi Güzel Adam

Acı Rakamlarıyla Bosna Savaşı

2.Dünya Savaşı’ndan sonra gerçekleşmiş olan en büyük insanlık suçlarına şahit olunan Bosna Avrupa’nın ortasında bir iç savaştan ziyade yok etme politikasının açıkça uygulandığı bir ülkeydi. Kelimelerin ifade edemediği büyük suçların ne boyutlara vardığını ise numaralardan faydalanarak açıklamaya çalışacağız. Bahsi geçen matematiksel veriler ise iyimser rakamlar olmakla birlikte tüm incelemelerin yapılmamış olmasından dolayı ortalama tahminleri içeriyor.

Büyük Sanatçıların Gizli Hayatları

Bütün ressamlar eziyetli, acı ve zor bir hayat yaşamadı. Ancak en meşhur sanatçıların bunalımlı bir yaşam sürdüğü ve birçoğunun mutlu sonla biten bir hayatının olmadığı bilinir. Buna en iyi örnek ise Hollandalı ressam Rembrandt’ın zirvede olan sanat hayatının birden bire yerle bir olması ve sefil bir halde ölmesidir. Kimi büyük sanatçılar suikasta kurban gitti, kimi (Van Gogh gibi) kendi uzuvlarını kesti. Kimi türlü ailevi sıkıntılar çekerken kimi sıra dışı eğilimlere sahipti. Bu yazıda belli başlı sanatçıların sıra dışı hikayelerine değineceğiz. Okullarda hocaların anlatmak istemedikleri sanatçıların hayatlarından birer parça olan bu hikayelerin es geçildiği bölümleri şimdi okuyacak ve kesinlikle sanata aynı gözle bakamayacaksınız.

Sina Dağı'ndan Tevrat'a On Emir

Musevilik inancına dair bir şey söylenmesi gerektiğinde birçoğumuzun aklına şüphesiz ki 10 emir gelir. Ancak Sina Dağı’nın zirvesinde bizzat Tanrı tarafından Hz. Musa’ya önce sözlü sonra ise iki taş levha üzerine yazılıp verilen emirlerin ne olduğunu birçoğumuz tam olarak bilmiyoruz. Bu nedenle on emirden bahsetmeden önce emirlerin Hz. Musa’ya zuhur ediliş sürecine dair birkaç kelam etmek gerekir. Tevrat’taki ifadeye göre Musa Sina Dağı’ndan elinde iki taş tablet ile indiğinde kavminin eski geleneklerine öykündüğünü ve bir buzağıya taptığını görünce elindeki levhaları kırar. Levhaların kırılması üzerine kendisinden öncekiler gibi iki taş levha yontulması istenir. Kırk günlük ikinci buluşma sonunda Musa, bu defa Tanrı’nın yazdırmasıyla bizzat kendisinin yazdığı on emri içeren yeni levhalarla geri döner ve bu emirler günümüze kadar insanlık tarihini etkilemeyi başarır. Üzerinde farklı görüşlerin ve ihtilafların olduğu on emir ise Tevrat’ta Çıkış ve Tesniye bölümünde olmak üzere iki yerde zikredilir. Çıkış bölümündeki on emire ise şu şekilde yer verilir:

KELAM

Su nasıl suya benzerse, bir milletin geleceği de geçmişine öyle benzer.

İbn Haldun